Google Wave Nedir ?
Google Wave Nedir?
Google Wave bir çok insanın anlamadığını söylediği web tabanlı bir sitedir. Bu yazıda Google Wave’nin nasıl kullanılacağını ve aslında zor görünen bir çok şeyin ne kadar kolay olduğunu açıklamaya çalışacağım. Unutulmamalıdır ki, Google Wave henüz Beta bile değildir. Sadece kullanıcıların arayüzü tanıyabilmesi ve fikir sahibi olabilmesi için Google tarafından Preview olarak sınırlı sayıda kullanıcıya açılmıştır ve çok büyük bir hızla gelişmektedir.
Google Wave için kısa bir tanımlama yapmak gerekirse şunu diyebiliriz; Google Wave sizi online olarak kişilere ve gruplara bağlayan, eş zamanlı olarak dosya paylaşıp oyunlar oynayabilmenize olanak sağlayan bir sistemdir.
Aynı soruya Google Wave’yi hazırlayanların verdiği cevap ise çok daha basit ve güzel; “Eğer e-mail bugün bulunsaydı nasıl bir şey olurdu diye düşündük ve Google Wave’yi yaptık.”
Neden Google Wave’ye İhtiyaç Var?
E-Mail bildiğimiz internetten bile eski bir tarihe dayanmaktadır. Geçmişte bir çok büyük firma özellikle bilgilendirme ve yazışmalar için e-mail sistemini kullanırlardı. İnternetin gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla e-mail web ortamına taşındı ve bildiğimiz bugünkü halini aldı. E-Mail yukarıda da belirttiğim gibi bilgilendirme amaçlı kullanılmak üzere tasarlanmıştı, iş birliği ve eşzamanlı fikir alış-verişleri yapılmak için uygun değildi. Google Wave işte tam burada artık neredeyse her şeyin web ortamına taşınmasıyla bu açığı kapatmaya en byük aday gibi görünüyor.
E-Mail’de yazılı olmayan her türlü içerik karşı tarafa “Attachment” (Ek) adı verilen bir sistemle gönderilmektedir. Karşı tarafın bu ekleri indirmesi ve ayrıca görüntülemesi gerekmektedir. Bu yöntem hem zaman kaybını hem de iletişimde kopuklukları meydana getirmektedir. Gönderilen bir yazının belli bir bölümüne veya ekli içeriğe mail üstünde ulaşma ve değiştirme mümkün değildir. Eğer e-mail birden fazla kişiye gönderilmişse hem cevaplama hem de cevap sırasını takip etme daha da zorlaşmaktadır. Google Wave bu noktada klasik e-mail sistemini kökten değiştirebilecek bir sisteme sahiptir.
Google Wave Neden Zor Anlaşılıyor?
Google Wave’nin zor anlaşılmasının en büyük nedeni alışılmış olan yazışmaların dışında bir sisteme sahip olmasıdır. Klasik bir bilgisayar kullanıcısı, bir dökümanın nasıl düzenlendiğini veya anlık mesajlaşma yazılımlarının nasıl kullanıldığını bilmektedir, ancak bunlar gerçekte bir birinden ayrı iki farklı süreçtir. Google Wave ile bu iki işlem aynı anda yapılabilmekte ve karşı taraf tarafından gözlemlenebilmektedir.
Klasik tarzda olan forumlarda ve bloglarda alışılmış olarak son mesaj sitenin düzenine göre en altta veya en üsttedir. Dolayısıyla kullanıcı tek bir yöne doğru okuyarak içeriği takip eder. Google Wave’de bu sistem içeriğin eklendiği yerde bir sıra gözetmeksizin çalışabilmektedir. Yani kullanıcı istediği yerde önceden yazılmış olan bir mesajın tamamına veya mesajın belli bir bölümünden sonrasına cevap yazabilir. Yazılan cevaplar veya yorumlar playback özelliği ile kolaylıkla takip edilebilir ve anlaşılması daha kolay hale gelir.
Google Wave’ye Giriş
Yazının başında da belirttiğim gibi Google Wave şu an için limitli bir kullanıcı tarafından kullanılabilmektedir. Bu nedenle Google Wave’nin giriş sayfasına gidip bir Google Wave hesabı almanız mümkün değildir. Google 30 Eylül 2009 tarihinde 100.000 kişiye davetiye gönderdi ve bu 100.000 kişinin tanıdkklarını çağırması için kendilerine 8 adet davetiye hakkı verdi. Google Wave hesabı almanın en kolay yolu çevrenizde tanıdığınız bir kişinin Google tarafından sisteme davet edilmiş olması ve kendisine verilen davetiye haklarının tamamını hala kullanmamış olmasıdır. Eğer çevrenizde Google tarafından davet edilmiş birisi yoksa hala Google Wave davetiyesi almak için bir şansınız bulunmakta. Google Wave anasayfası aracılığıyla doğrudan davetiye talebinde bulunabilir ve şansınızı deneyebilirsiniz. Ancak bu yöntem çok daha uzun sürelidir ve bir garantisi ne yazık ki yoktur.
Eğer davetiye almışsanız artık başlamaya hazırsınız.
Not:
Google Wave’ye davetiyenin geldiği mail adresinizle kayıt olduğunuz zaman, örnek@gmail.com gibi, Google Wave adresiniz örnek@googlewave.com olarak belirlenecektir. Bu yeni adres bir mail hesabı değildir ve bu hesapla mail alıp gönderemezsiniz. Bu hesap sadece Google wave kullanımı içindir.
İlk Bakış
Kayıt olduktan sonra karşınıza 3 sütun ve 4 pencereden oluşan Google Wave sayfası gelecektir. Soldan sağa doğru özetlersem ilk pencere Navigation penceresidir. Bu pencere e-mail yönetim paneli gibi bir işleve sahiptir. Hemen altında Contacts penceresi bulunmaktadır. Bu pencerede Google Wave kullanan tanıdıklarınız bulunur ve online olanlar küçük yeşil bir daireyle görüntülenirler. 2. sütun aktif wave’lerinizin bulunduğu paneldir. 3. ve son sütun ise yeni bir wave oluşturmanıza veya gelen wave’leri yanıtlamanıza yarar.
Google Wave kendine özgü isimlere sahiptir. Örnek yeni bir wave oluşturduğunuz zaman içinde sadece siz varsınızdır ve bir mesaj yazma alanı bulunmaktadır. Buna tek Wavelet’li ve tek Bilip’li wave adı verilir. Daha ilk baştan karışık gibi göründüğünün farkındayım ancak bu terimlerin normal kullanımda pek bir önemi olmadığından rahat olabilirsiniz.
Google Wave tek başınıza kullanmaktan hoşlanacağınız bir yapıya sahip değildir ancak birisi tarafından davet edilmişseniz, tanıdığınız kimse Google Wave hesabına sahip değilse bile sizi davet eden kişi contacts penceresinde görünecektir. Google Wave, Google hesabınızla birlikte çalıştığından dolayı eğer çevrenizde Google Wave kullanan birileri varsa ve Google hesabınıza bu kişiler kayıtlıysa, sizi aramaktan kurtaracak ve contacts penceresinde o kişileri gösterecektir.
Başlangıç
2. Sütunda New Wave butonuna veya 3. sütunda (eğer hiç bir açık wave yoksa) bulunan New Wave linkine tıklayarak yeni bir wave oluşturun. Bir mesaj yazın ve Done butonuna basın. Google Wave size yeni katılımcı eklemeniz için gereken pencereyi açacaktır. Eğer şimdi birilerini eklemek istemiyorsanız pencereyi kapatabilir ve daha sonradan oluşturduğunuz wave’nin sol üst köşesinde ki (+) butonundan veya 1. sütundaki contacts penceresinden katılımcılarınızı istediğiniz zaman ekleyebilirsiniz.
İçinde katılımcının da bulunduğu yeni bir wave açmanın bir yoluda contacts penceresinden bir kişiye tıklamak ve açılan pencereden New Wave butonuna basmaktır. Seçtiğiniz kişinin içinde bulunduğu yeni bir wave 3. sütunda hemen açılacaktır.
Dilerseniz oluşturduğunuz ve katılımcısı olan wave’ye başka bir kişi daha ekleyebilirsiniz. Bütün yapmanız gereken eklemek istediğiniz kişiyi yukarıda yazdığım şekilde veya saece contacts penceresinden tutup yeni wave’ye sürüklemektir. Yeni eklenen kişiye kendisinden önceki tüm konuşmalar gider ve yeni kişi playback özelliği ile o ana kadar olan tüm konuşmaları kolaylıkla görüp takip edebilir. (Playback özelliği yazının ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak anlatılacaktır.)
Tanıdığınız Kimse Google Wave’de Yok mu?
Eğer tanıdığınız hiç kimse Google Wave contacts’lar içinde yoksa veya başka kişilerin açtığı wave’lere bakmak ve katılmak istiyorsanız yapmanız gereken çok basit.
2. Sütunda bulunan arama kutusuna with:public yazarak Google Wave kullanıcısı olan insanların açtıkları wave’lere ulaşabilirsiniz. Eğer arama kriterlerinizi azaltmak istiyorsanız yapmanız gereken şey with:public anahtarkelime yazarak aratmak ve çıkan sonuçlardan en beğendiğinize girip yazışmaya başlamak.
Merak etmeyin, açtığınız wave’ler size ve eklediğiniz diğer katılımcılara özeldir. Bir wave’nin nasıl public (herkese açık) hale geleceğine yazının ilerleyen bölümlerinde değineceğim.
Mesaj Uyarıları ve Wave Gelen Kutusu
Google Wave sizi yeni blipler ve bliplerdeki değişiklikler için uyarır. Eğer 2. sütunda bulunan gelen kutunuzda önceki wave’lerinize ait bir blip değiştirilmişse ve henüz görmemişseniz, o wave’nin yanında bulunan mesaj sayısı artacak ve yeşil bir dairenin içinde görülecektir. Wave’yi açtığınızda değişiklik yapılan veya yeni eklenen blipteki içeriğin yanında dikey yeşil bir çizgi görürsünüz. Blip’e tıkladığınızda yeşil çizgi kaybolur ve blip okunmuş olarak kaydedilir.
Wave İçindeki Blip’leri Yanıtlama veya Düzenleme
Bir wave içindeki blip’leri 3 farklı yolla yanıtlayabilir veya düzenleyebilirsiniz. Sadece bir blip’i seçerek yanıtlayabilirsiniz, tüm konuşmayı yanıtlayabilirsiniz veya bir blip’i düzenleyebilirsiniz.
Bir blip’i yanıtlamak için, o blip’in hemen altına imlecinizi götürdüğünüzde mavi bir kutunun çıktığını göreceksiniz. O kutuya basın ve mesajınızı yazın. Bu yöntem tek bir blip’i yanıtlamak veya o blip’e yorum yazmak için kullanılabilir. Yazdığınız yeni blip, seçtiğiniz blip’in hemen atında görüntülenecektir.
Bir blip’in içindeki bir bölümünü yanıtlamak için, istediğiniz blip’in içinde bulunan yazının neresinden sonrasını yanıtlamak istediğinize karar verin ve daha sonra son kelimeye çift tıklayın. Açılan küçük pencereden “reply” seçeneğini seçip yanıtlayın. Yeni oluşturduğunuz blip, seçtiğiniz yerin hemen altında görünecektir.
Bir blip’i düzenlemenin 2 yolu bulunmaktadır. İsterseni düzenlemek istediğiniz blip’in sağ üst köşesindeki küçük üçgene basarak “Edit this message” seçeneğini seçebilirsiniz. Ya da düzenlemek istediğiniz bilipin içindeki yazıya çift tıklar ve “edit” linkine tıklayabilirsiniz.
Wave’lerinizi Düzenleme
Google Wave’yi kullandıkça göreceğiniz üzere zamanla gelen kutunuz (inbox) oldukça kalabalık bir hal alacak ve bir süre sonra rahatsız etmeye başlayacak. Bu durum özellikle public wave katılımlarınız varsa karşılaşacağınız bir şey. Bu rahatsız edici durumun önüne geçmek ve gelen kutunuzu temiz tutmak için istemediğiniz wave’lerin uyarılarını kapatabilir (Mute) veya o wave’leri arşivleyebilirsiniz. (The Archive)
Bir wave’yi arşivlemek için gelen kutu
nuzdan wave’yi seçin ve araç çubuğundan Archive seçeneğine tıklayın. Arşivlediğiniz wave hala ulaşılabilir durumdadır ancak gelen kutunuzda görüntülenmez. Navigation penceresinden “All” linkine tıklayarak arşivlediğiniz wave’ye istediğiniz zaman ulaşabilirsiniz. Arşivlenmiş wave’lere yapılan güncellemeler veya eklenen yeni blip’ler, wave’nin yeniden gelen kutunuzda görüntülenmesine neden olur ancak güncellemeye baktıktan sonra tekrar gelen kutunuzdan giderler.
Bir wave’nin uyarılarını kapatmak için gelen kutunuzdan istediğiniz wave’yi seçin ve araç çubuğundan “Mute” seçeneğine tıklayın. Wave hala ulaşılabilir ve kullanılabilir durumdadır ancak artık o wave ile ilgili hiç bir bildiri ve güncellemeden haberdar edilmeyeceksiniz.
Bir Wave İçine Link Ekleme
Eğer bir wave içindeki blip’te bulunan bir kelimeye link vermek isterseniz yapmanız gereken tek şey link vermek istediğiniz kelimeyi seçmek ve araç çubuğundan “link” seçeneğine tıklamak. Bunu yaptığınızda küçük bir pencere açılır ve sizden link vermek istediğiniz web sitesinin adresini yazmanız istenir. İstediğiniz adresi yazdıktan sonra “Insert Link” butonuna basarak işlemi tamamlayabilirsiniz.
Bir Wave İçine Resim, Fotoğraf ve Video Ekleme
Bir wave’ye dilerseniz internette bulunan bir link, YouTube videosu veya fotoğraf ekleyebilirsiniz. Bunun için önce yeni bir blip açın ve ardından araç çubuğunda 
bulunan mavi renkli G+ ikonuna tıklayın. Açılan küçük pencereden bir web içeriği aratabilir, Google Images içinde bulunan fotoğraflardan birini seçebilir veya Video seçeneği ile bir YouTube videosu ekleyebilirsiniz. Tek yapmanız gereken aramanızı yapmak ve doğru içeriği bulduktan sonra “Add to wave” linkine tıklamak.
Eğer wave’nize bir YouTube videosu eklemek istiyorsanız bunu yapmanın 2 farklı yolu bulunmaktadır. Öncelikle yukarıda anlattığım gibi G+ butonuna basın ve Video sekmesine geçtikten sonra videonuzu aratın. Videoyu bulduktan sonra “Add to wave” linkine tıklayın ve videoyuz ekleyin. Gördüğünüz üzere video sadece link olarak wave’nize eklendi. Eğer videonun wave’nizde izlenmesini istiyorsanız blip’inizi düzenleme seçeneğini seçin. Videonuzun linkinin hemen yanında küçük sarı renkli bir ampul belirdiğini göreceksiniz. Ampule tıklayın ve açılan küçük pencereden “Embed video” seçeneğini seçin.
Bir Wave İçine Dosya Ekleme
Bir wave’ye dilerseniz tıpkı e-mail’de olduğu gibi dosya ekleyebilirsiniz. Dosya eklemenin 2 farklı yolu vardır.
1- Eğer bilgisayarınızda Google Gears plug-in’i yüklüyse dilediğiniz dosyayı sürükle-bırak ile bir blip içine ekleyebilirsiniz. (Google Gears, Google Chrome ile birlikte gelen ve diğer tarayıcılar için ücretsiz olarak sunulan bir eklentidir.)
2- Eğer birinci yöntemi kullanmak istemezseniz wave’nizin araç çubuğundan ataş butonuna basarak dosya ekleyebilirsiniz.
Eklenen dosyaların hepsinin altında açıklayıcı bir yazı bulunur. Bütün katılımcılar bu yazıyı düzenleyebilir ancak bu düzenleme dosya isminin değişmesine neden olmaz. Dosyayı bilgisayarınıza orjinal ismiyle indirirsiniz. Google eklenebilecek dosyaların boyutunu 20MB olarak belirlemiştir. Buna ek olarak eklediğiniz fotoğraf dosyalarınızın boyutu otomatik olarak düşürülür ve bu kalite kaybına neden olabilir.
Wave İle Fotoğraf Paylaşma
Yukarıda anlattığım şekilde bir wave’ye fotoğraf ekleyebilirsiniz. Eklediğiniz fotoğraflar blip içinde küçük görünürler. Fotoğraf eklemeyi bitirdikten sonra bir fotoğrafa tıklarsanız Google Wave’nin arkaplanı siyaha döner ve seçtiğiniz fotoğraf ortada büyük haliyle gösterilir. Bu ekranı kapatmak için sağ üst köşedeki X’e tıklamanız yeterlidir. Eğer blip’inize birden fazla fotoğraf eklemişseniz ve tamamını görüntülemek istiyorsanız wave’nin sağ alt köşesinde bulunan Images butonuna tıklamak ve “View as slide show” linkini seçmek.
Google Wave Gadget’leri
Google Wave’de işinize yarayabilecek bir çok güzel gadget bulunmaktadır. Bu gadget’ler sayesinde çok daha akıcı ve görsel açıdan doyurucu wave’lerde katılımcılarınızla konuşabilir ve paylaşımlarda bulunabilirsiniz.
En önemli gadget’lerden birisi şüphesiz The Map Gadget. Google Wave, Google Maps’ı yapan kişiler tarafından yapıldı ve doğal olarak Google Wave’nin çok güzel bir harita gadgeti bulunmakta. Bu gadget’i wave’nize ekledikten sonra haritayı döndürebilir, yakınlaşabilir veya uzaklaşabilir, bir noktaya pin koyabilir veya iki nokta arasında çizgi çizerek yol tarifi yapabilirsiniz. Dilerseniz haritanızda klasik görünümden Hybrid ve Satalite görünüme geçebilirsiniz. Üstelik bütün bunları yaparken katılımcılarınız yapılan her şeyi eşzamanlı olarak takip ederler.
Wave’nize bir harita eklemek için blip’inizin içindeyken araç çubuğundaki kırmızı renkli pin ikonuna tıklayın. Harita wave’nize otomatik olarak eklenecektir. Bir adres veya bölge bulmak için haritanın sol alt köşesinde bulunan arama kutusunu kullanabilirsiniz.
Diğer bir güzel gadget ise Yes/No/Maybe gadget. Bu gadget ile bir çok insana basit bir soru sorup görüşlerini alabilirsiniz. Wave’nize gadget’i eklemek için harita gadget’inin solundaki ikona tıklayın (yeşil, turuncu ve kırmızı renkli) ve ardından sorunuzu yazıp katılımcılarınızı ekleyin. Katılımcılarınız artık sorunuza Yes (Evet) / No (Hayır) veya Maybe (Belki) seçeneklerinden birini seçerek yanıt verebilirler. Seçim yapan katılımcılar seçtikleri seçeneğin altında görüntülenirler.
Playback Kullanımı
Bir wave içindeki hemen hemen herşey düzenlenebildiğinden veya silinebildiğinden dolayı playback çok önemli bir özelliktir. Playback sayesinde katılımcılar ilk blip’ten son blip’e kadar yapılan tüm değişiklikleri doğru sırayla görebilirler ve tarihleriyle takip edebilirler. Bir wave’de playback’i aktifleştirmek için araç çubuğundan Playback ikonuna tıklamak yeterlidir. Playback aktif hale geldikten sonra bir wave içinde kaç defa değişiklik yapıldığını ve yapılan değişikliklerin neler olduğunu kolaylıkla takip edebilirsiniz. Değişikliğin yapıldığı metin sarı bir arkaplan rengine sahip olacaktır. Üstü çizilmiş ve kırmızı arkaplan rengine sahip olanlarsa silinmiş olan metinleri göstermektedir.
Playback özelliği aslında sonradan eklenen bir katılımcının ondan önce neler olduğunu daha hızlı gözlemleyebilmesi için geliştirilmiştir. Devam eden bir wave’ye yeni bir katılımcı eklediğinizde yeni eklenen kişi neler olduğunu anlayamayabilir. Bu durumda Playback özelliğini aktif hale getirerek ilk blip’ten bu yana neler olduğunu kolaylıkla görebilir.
Public Wave Oluşturma
Google Wave serverindeki tüm kullanıcıların erişebileceği, mesela favori grubunuzun bir wave’sini oluşturmak isteyebilirsiniz. Bu yapmanın yolu public@a.gwave.com Wave ID’sini contact’larınıza eklemenizdir. Contacts pencerenizden sağ altta bulunan + butonuna basın ve çıkan pencereye public@a.gwave.com yazın. Google Wave böyle bir kullanıcının bulunmadığına dair bir uyarı verecektir ve Submit butonu kullanılamaz görünecektir. Yine de enter’e basarak public contact’ı ekleyebilirsiniz. Artık istediğiniz wave’yi public (herkese açık) hale getirmek için tek yapmanız gereken bu contact’i wave’nizin içine sürüklemek olacaktır.
Google Wave Botları
Tıpkı Google Wave gadget’leri gibi botlarda çok işe yarayabilen ufak yazılımlardır. Botlar bir wave’ye eklendiklerinde tıpkı normal bir katılımcı gibi görünürler ancak tek görevleri kendilerinden yapılması beklenen görevleri yerine getirmektir. Bir botu Google Wave hesabınıza ekleyebilmek için botun Wave ID’sini normal bir kullanıcı ekler gibi + butonuna basarak contacts’larınıza eklemelisiniz.
Deneyebileceğiniz Botlar
CleanTXT (cleantxt@appspot.com)
Bu bot özellikle çok katılımcının olduğu wave’lerde sık kullanılmaktadır. Boş blip’leri otomatik olarak siler, boş çizgileri kaldırır ve bazı yazım hatalarını düzeltebilir.
Madoqua Wave Bot (blog-bot@appspot.com)
Bir çok blogger bu botu sevecektir. Bu bot sayesinde bir wave’nizi kendi web sayfanızda yayınlayabiliyorsunuz. Botu wave’nizin içine koyduktan sonra size bir JavaScript kodu veriyor ve bu kodu web sayfanızda wave’nizin görünmesini istediğiniz yere koyuyorsunuz. Hepsi bu artık arkadaşlarınız sizin wave’nizi blogunuzdan takip edebilir.
Not: Google Wave henüz preview olduğundan ve herkes tarafından kullanılamadığından bu bot ile wave’nizi yayınlarsanız Google Wave hesabı olmayan arkadaşlarınız hiç bir şey göremeyeceklerdir. Yayınlanan wave’ler sadece Google Wave hesabı olan kullanıcılar tarafından görüntülenebilmektedir.
Emoticony (emoticonbot@appspot.com)
Bu bot yazdığınız mesajlarda bulunan smiley’leri birer smiley resimlerine dönüştürür. Bu sayede çok daha renkli bir wave’ye sahip olabilirsiniz.
Inbeddable (inbeddable@appspot.com)
Bildiğiniz üzere fotoğraflar birden fazla yöntemle bir wave’ye eklenebiliyor ancak internette bulunan fotoğrafları bu şekilde eklemek mümkün değil. Ya bu fotoğrafları bilgisayarınıza kaydedecek ve wave’nize upload edeceksiniz ya da Inbeddable bot ile bu sıkıntının üstesinden kolaylıkla geleceksiniz. Botu wave’nize ekledikten sonra tek yapmanız gereken eklemek istediğiniz fotoğrafın adresini wave’nize yapıştırmanız. Fotoğraf kendiliğinden görüntülenecektir.
Flippy (flippy-wave@appspot.com)
Yazdığınız yazıları terse çeviren eğlenceli bir bot.
IMDbotty (imdbotty@appspot.com)
Eklediğiniz bir IMDB linkinde bulunan filmle ilgili bir kaç temel bilgi verir.
Rosy Etta (rosy@wavesandbox.com)
40 Dili destekleyen bir tercüman bot.
Dr. Weather (shiny-sky@appspot.com)
Dilediğiniz şehirle ilgili hava durumu raporu verir.